در این مقاله که در آن قوانین و مقررات حمل و نقل بین المللی به صورت دریایی که توسط وزارت راه و شهرسازی تعریف شده است ، به بررسی تعدادی از تعاریف و همچنین شرایط و وظایف شرکت های حمل و نقل بین المللی در این زمینه پرداخته شده است .
حمل و نقل دریایی به معنی حمل و ارسال کالا با وسایل نقلیه دریایی همچون کشتی ها و انواع شناور ها محسوب می شود .
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع کشتی ها و روش های رایج حمل کالا به صورت دریایی به مقاله زیر مراجعه کنید .

حمل و نقل دریایی: انواع کشتی ها ،روش های رایج حمل کالای دریایی

لازم به ذکر است ، ارسال کالا توسط شرکت های حمل و نقل بین المللی می تواند ترکیبی از چند روش حمل و نقل از قبیل دریایی ، هوایی ، ریلی و جاده ای باشد .

آیین‌نامه صدور مجوز و نظارت بر فعالیت شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی)

در اجراي وظايف مذكور در ماده واحده ي قانون راجع به اجازه تأسيس سازمان بنادر و كشتيراني مصوب خرداد ماه ۱۳۳۹ و آيین نامه سازمان بنادر و كشتيراني مصوب بهمن ماه ۱۳۴۸ اين آيين نامه تهيه و تأييد شد . (بر اساس مصوبه مورخ ۱۰/۲/۱۳۸۷ مجلس شورای اسلامی سازمان بنادر و کشتیرانی به سازمان بنادر و دریانوردی تغییر نام یافت.)

مقدمه :

انجام فعاليت نمايندگي كشتيراني مستلزم اخذ مجوز فعاليت از سازمان بنادر و دريانوردي است . سازمان با توجه به قوانين و مقررات حاكم ، مقتضيات اجتماعي ، اقتصادي و كفايت يا عدم كفايت تعداد شركت هاي موجود و با رعايت مفاد اين آيين نامه اقدام به صدور مجوز خواهد نمود .

فصل اول: تعاریف، وظایف، مسوولیت، شرایط و الزامات شرکت

ماده اول- تعاریف

سازمان: در این آیین‌نامه منظور سازمان بنادر و دریانوردی است.

شرکت کارگزاری ترابری دریایی: شرکتی است که حسب آیین‌نامه‌های سازمان حداقل در یکی از زمینه‌های دریایی و بندری موفق به اخذ مجوز فعالیت گردیده است.

شرکت حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی): شخص حقوقی ایرانی است که با داشتن شناورهای ملکی، استیجاری یا در اختیار داشتن مدیریت کشتی، تحت عنوان خطوط کشتیرانی یا عناوین مشابه به حمل بار و مسافر اشتغال دارند.

بار و مسافر: بار شامل هر گونه محموله اعم از اموال، اشیا، حیوانات زنده و یا هر کالای دیگر بوده و مسافر هر فردی است که به همراه داشتن بار به موجب قرارداد حمل مسافر توسط کشتی جابه‌جا می‌شود.

تبصره: محوریت اصلی این آیین‌نامه حمل‌ونقل بار بوده و در صورت حمل مسافر به صورت موردی، شرکت موظف است ضوابط و شرایط مسافر را فراهم نماید.

کشتی/ شناور: به هر وسیله دریا و رودخانه‌رو که از نظر قابلیت دریانوردی و دارا بودن شرایط ایمنی لازم مطابق با قوانین ملی و بین‌المللی، مورد تایید سازمان بوده و برای حمل انواع بار و مسافر یا هر دو و یا ارائه خدمات مختلف دریایی نظیر لایروبی، یدک‌کشی، تحقیقاتی و غیره در دریا و آبراهه‌های قابل کشتیرانی به کار می‌رود

رشته‌های علوم دریایی: منظور کلیه رشته‌های تحصیلی در مقطع کارشناسی مهندسی، مهندسی دریایی و بالاتر مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است که محوریت اصلی آنها دریانوردی (عرشه- موتور)، کشتی‌سازی، حقوق دریایی، مدیریت بازرگانی دریایی، مدیریت کمیسر دریایی، مدیریت لجستیک بنادر و مدیریت حمل‌ونقل دریایی اعم از نظامی و غیرنظامی در دریا و آبراهه‌های کشور می‌باشد

تبصره 1: مدارک تحصیلی مشابه ارائه شده صادره در خارج از کشور منوط به ظهر نویسی و تأیید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری خواهد بود

تبصره 2: این آیین‌نامه شامل شرکت‌ها و یا تعاونی‌های مدیریت کننده شناورهای بدنه چوبی نمی‌باشد.

در ادامه :

فعالیت‌های امور دریایی: منظور فعالیت‌هایی است که در زمینه برنامه‌ریزی، نظارت، انجام امور خدمات دریایی (راهنمایی شرکت‌ها، ناوبری، لایروبی، آبنگاری، یدک‌کشی و …) آشنایی با قوانین ملی و کنوانسیون‌های بین‌المللی مصوب IMO و سایر سازمان‌های تخصصی مرتبط، تجهیزات دریایی- بندری، مخابراتی، کمک ناوبری، کنترل ترافیک دریایی، سکوها و تأسیسات فرا ساحل، تعمیرات شناور/ کشتی، ایمنی و حفظ محیط‌زیست دریایی، سوانح دریایی، سیاست‌گذاری و استانداردسازی قوانین و مقررات دریایی، ثبت کشتی و نقل و انتقالات شناور، صدور گواهینامه‌های شایستگی، سطح امنیت شناور و بندر، آموزش و ارتقا منابع انسانی و ذی‌مدخل و بهره‌برداری از منابع دریایی اعم از شیلاتی، صنعتی و بازرگانی در دریا تعریف شده‌اند.

ضمین: وثیقه‌ای است که برای حسن اجرای تعهدات و الزامات برای جبران خسارت وارده به سازمان ارائه می‌شود و می‌تواند به صورت ضمانتنامه بانکی، سفته، وثیقه ملکی یا بیمه‌نامه معتبر باشد.

دوره‌های آموزشی: منظور دوره‌های آموزشی طرح جامع سیستم آموزش کارکنان لجستیک بندری ایران مصوب هیأت عامل سازمان است

مدیر فنی: شخصی حقیقی متخصص که شرایط و مدارک لازم را بر حسب مفاد آیین‌نامه دارا می‌باشد

ماده دوم- وظایف و مسوولیت‌های شرکت:

شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی) ملزم به رعایت کلیه مقررات ملی و بین‌المللی مورد پذیرش جمهوری اسلامی ایران خصوصاً موارد ذیل می‌باشند:

رعایت کلیه قوانین بین‌المللی و قانون دریایی ایران و مقررات مربوط به حفاظت محیط‌زیست دریایی

کنوانسیون‌های بین‌المللی از جمله ایمنی جان اشخاص در دریا (SOLAS) و جلوگیری از آلودگی دریا ناشی از کشتی‌ها۷۸/۱۹۷۳ MARPOL))

اخذ گواهینامه‌های مرتبط برای شناورها از سازمان بنادر و دریانوردی یا کشور و محل ثبت کشتی (کشور پرچم) و رده‌بندی‌های معتبر و به روز نگه داشتن آنها

اخذ بیمه‌نامه‌های بدنه و موتور (Hull&Machinery)، کلوپ‌های مصونیت و حمایت از مالکان شناورها در پرداخت غرامت (P&I) و سایر بیمه‌نامه‌های تکمیلی مطابق با مقررات ملی و بین‌المللی در صورت لزوم و به روز نگه داشتن آنها

اخذ گواهینامه‌های سیستم مدیریت ایمنی (ISM) برای کشتی‌ها در صورت مدیریت کشتی‌های تحت پرچم جمهوری اسلامی ایران

اخذ گواهینامه سیستم مدیریت کیفیت بر اساس استاندارد ISO جهت شرکت

استخدام پرسنل دریایی بر اساس گواهینامه حداقل ایمنی پرسنل سازمانی شناورها با رعایت مفاد کنوانسیون بین‌المللی استانداردهای آموزش، صدور گواهینامه و نگهبانی دریانوردی (STCW) برای ناوگان تحت مدیریت که تحت پرچم جمهوری اسلامی ایران می‌باشند

تعهد به کارگیری پرسنل بر روی شناورهای مربوطه

اجرای سرویس و نگهداری دوره‌ای و میان دوره‌ای کشتی‌ها و اعزام به موقع آنها برای تعمیرات زیرآبی

رعایت مقررات لازم‌الاجرا سازمان بین‌المللی کار (ILO) نسبت به کارکنان کشتی‌ها

تأمین امنیت دریانوردی، مدیریت کشتی‌ها مطابق با قوانین و مقررات ملی و بین‌المللی از جمله (ISPS-CODE)

ارسال گزارش حوادث دریایی از جانب فرمانده شناور به نزدیکترین بندر و توسط شرکت به سازمان به محض اطلاع از سانحه و همکاری همه جانبه با سازمان به منظور انجام بررسی کارشناسی سانحه برای ناوگان تحت پرچم که در مدیریت شرکت بوده و یا سوانحی که در محدوده آب‌های تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران برای ناوگان تحت مدیریت به وقوع می‌پیوندد

همکاری با عوامل سازمان در زمینه اجرای هر گونه ممیزی از شرکت/ بازرسی از کشتی و سانحه

شرکت‌های موضوع این آیین‌نامه مکلفند هنگام اخذ مجوز به سازمان گواهی نمایند که از کلیه مفاد این آیین‌نامه اطلاع حاصل نموده و متعهد به اجرای آنها می‌باشند

اعزام کارکنان شرکت برای طی دوره‌های آموزشی مرتبط با شغل

استفاده از نرم‌افزار و سخت‌افزارهای مناسب بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی در زمینه‌های مدیریت کشتی، بازرگانی و پشتیبانی

دوره مسوولیت از زمان شروع فعالیت موضوع این آیین‌نامه آغاز و تا خاتمه دوره فعالیت شرکت ادامه می‌یابد. بدیهی است پس از خاتمه فعالیت، در صورت احراز قصور یا تقصیر مسوولیت متوجه مسببین آن خواهد بود

رعایت قانون کار و یا تأمین اجتماعی برای کلیه کارکنان در شرکت جاری می‌باشد

تبصره: در مناطق آزاد و ویژه اقتصادی مقررات این مناطق لازم‌الاجرا است

شرکت مکلف است مسوولیت خود را بیمه نماید

در صورتی که به تجهیزات، امکانات و تاسیسات بندری و دریایی سازمان در اثر عملکرد شرکت خسارتی وارد شود، شرکت در برابر سازمان ملزم به جبران خسارت (در مواردی که بیمه‌نامه P&I پاسخگوی خسارات وارده نباشد) می‌باشد

شرکت موظف است لیست کاملی از کشتی‌های تحت مالکیت و یا مدیریت خود را با ذکر نوع فعالیت (مدیریت، مالکیت و یا هر دو) به اداره کل عملیات و ایمنی دریایی سازمان به صورت سالانه ارائه نماید. بدیهی است هر گونه تغییر در موارد فوق بلافاصله به سازمان اعلام خواهد گردید

ماده سوم- شرایط شرکت:

مالک بودن حداقل ۱ فروند شناور و یا ارائه اجاره‌نامه (سالانه/ زمانی/ سفری) و یا قرارداد مدیریت حداقل ۲ فروند شناور

داشتن گواهینامه‌های بین‌المللی امنیت کشتی‌ها و تسهیلات بندری (ISPS-CODE)، سیستم مدیریت ایمنی (ISM)، سند انطباق (DOC) و گواهینامه مدیریت ایمنی کشتی (SMC) برای شرکت و کشتی جهت شناورهای مشمول

تبصره: شرکت‌هایی که مدیریت فنی و پرسنلی شناورهای خود را رأسا انجام نداده و امور مربوطه را طی قراردادی به شرکت‌های تخصصی مدیریت کشتی که دارای گواهینامه‌های (SMC, DOC, ISM, ISPS-CODE و غیره) هستند، برون‌سپاری نموده باشند، مادامی که دارای قرارداد معتبر می‌باشند از موضوع بند ۲ این ماده مستثنی خواهند بود

شرکت می‌بایست به تعداد لازم فرد یا افرادی را جهت شناوران خود به عنوان فرد برگزیده خشکی (DPA) و پرسنل مجرب واجد شرایط به عنوان ناظر کشتی (Superintendent) به کار گمارد

ماده چهارم- تطبیق شرایط و الزامات شرکت:

کلیه شرکت‌ها اعم از شرکت‌هایی که قبل از تصویب این آیین‌نامه مجوز فعالیت دریافت نموده‌اند یا شرکت‌هایی که بعدا مجوز دریافت خواهند نمود، مکلفند به منظور جبران خسارات احتمالی ناشی از انجام وظایف، فعالیت‌های شرکت و کارکنان تحت پوشش در اسکله، اماکن و محوطه‌های بندری و دریایی سازمان نسبت به سپردن تضمین به مبلغ یک میلیارد ریال اقدام نمایند

تبصره: محل استفاده از تضمین مذکور در مواردی است که بیمه نامه (P&I) پاسخگوی خسارات وارده نباشد

مدت اعتبار مجوز صادر شده چهار سال تمام است و تمدید آن منوط به احراز شرایط مندرج در این آیین‌نامه خواهد بود

تبصره ۱: در صورت عدم دریافت گزارش فعالیت در پایان سال دوم، امور شرکت‌ها نسبت به صدور تذکر کتبی به شرکت اقدام می‌نماید

تبصره ۲: در صورت عدم دریافت گزارش فعالیت در پایان سال سوم، امور شرکت‌ها نسبت به صدور اخطار کتبی به شرکت اقدام می‌نماید

تبصره 3: در صورت عدم دریافت گزارش فعالیت در پایان سال چهارم، سازمان نسبت به لغو مجوز و پروانه فعالیت شرکت اقدام می‌نماید

دارا بودن دفتر مرکزی مستقل با کاربری اداری برای انجام فعالیت.

دارا بودن دفتر شعبه مستقل با کاربری اداری حداقل در یکی از بنادر مورد نظر برای انجام فعالیت.

تبصره: شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی) می‌توانند در سایر بنادری که دارای شعبه نیستند از خدمات شرکت‌های دارای مجوز رسمی از سازمان یا شعب شرکت‌های همکار، استفاده نمایند.

شرکت‌هایی که وضعیت آنها با این آیین‌نامه مطابقت ندارد، موظفند ظرف یک سال از تاریخ ابلاغ این آیین‌نامه وضعیت خود را با مفاد آن تطبیق دهند.

به منظور ساماندهی فعالیت شرکت‌ها و ترغیب آنها به رعایت هر چه بهتر و بیشتر استانداردها و توجه به صلاحیت‌های تخصصی کارکنان و تجهیز امکانات، سازمان نسبت به طبقه‌بندی شرکت‌های موصوف بر اساس دستورالعمل سازمان که به تایید رئیس شورای عالی هماهنگی ترابری کشور رسیده است اقدام خواهد نمود. شرکت‌ها مکلفند اطلاعات مربوطه را در اختیار سازمان قرار دهند

شرکت‌ها باید در سربرگ‌های مکاتباتی خود به فعالیت حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی) اشاره نمایند.

شرکت‌ها موظفند تغییر مدیرعامل، اعضا هیئت مدیره، مدیر فنی و مدیر شعبه، اساسنامه و هر گونه تغییر در نشانی مرکز اصلی، شعب و تلفن شرکت را قبل از انجام مراحل ثبت به اطلاع سازمان رسانده و تاییدیه‌های لازم را اخذ نمایند

شرکت‌ها موظفند دارندگان امضای مجاز را با ارائه مستندات قانونی رسما به سازمان معرفی نمایند.

تغییر مدیرعامل، اعضای هیأت مدیره، مدیر فنی و مدیر شعبه منوط به احراز شرایط مذکور در این آیین‌نامه و اعلام به سازمان و تأیید آنها بر اساس ماده نهم آیین‌نامه خواهد بود

شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی) که بر اساس مفاد این آیین‌نامه دارای مجوز فعالیت می‌باشند، می‌توانند امور نمایندگی شناورهای تحت مدیریت خود را به استناد بند ۲ الف فصل چهارم- بخش دوم از دستورالعمل اجرایی ثبت و تعیین نوبت، پهلوگیری به اسکله، ارائه خدمات بندری و صدور اجازه حرکت جهت واحدهای شناور و کشتی‌های اقیانوس‌پیما در بنادر تابعه مصوب اجلاس ۱۱۹۴ مورخ ۱۲/۱۱/۷۷ هیأت مدیره سازمان راساً انجام داده و نیازی به اخذ مجوز نمایندگی کشتیرانی نخواهند داشت. بدیهی است در این راستا کلیه تعهدات مندرج در آیین‌نامه شرکت‌های نمایندگی کشتیرانی، متوجه شرکت حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی) نیز خواهد بود.

شرکت‌های حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی) که بر اساس مفاد این آیین‌نامه دارای مجوز فعالیت می‌باشند، می‌توانند امور تأمین خدمه، تجهیزات و تعمیرات مورد نیاز شناور و کارکنان تحت مدیریت/ مالکیت خودشان را در زمان حضور شناور در بندر و محدوده‌های آن راسا انجام داده و نیازی به اخذ مجوز تأمین خدمه، تجهیزات و تعمیرات شناور نخواهند داشت. بدیهی است کلیه تعهدات مندرج در آیین‌نامه شرکت‌های تأمین خدمه، تجهیزات و تعمیرات شناور، متوجه شرکت حمل‌ونقل دریایی (کشتیرانی) نیز خواهد بود.